Nëse mblidhni çdo grimca të virusit Sars-CoV-2 në botë, mund të futej në një kanace pijeje freskuese, thotë matematikani Christian Yates.

Nga Christian Yates – BBC Kur më kërkuan të llogaritja vëllimin e përgjithshëm të Sars-CoV-2 në botë për emisionin Radio BBC4, e pranoj se nuk kisha asnjë ide se cila do të ishte përgjigjja. Gruaja ime tha që do të kishte madhësinë e një pishine olimpike, ose një luge çaji,  tha ajo. Zakonisht është njëra ose tjetra me këto lloj pyetjesh.

Pra, si të vendosim për llogaritjen e një përafrimi se cili është vëllimi i përgjithshëm në të vërtetë?

Për fat të mirë, unë kam një farë forme me këto lloj vlerësimesh të shkallës së gjerë, pasi kam kryer një numër të tyre për librin tim “Matematika e Jetës dhe e Vdekjes”. Para se të fillojmë këtë udhëtim të veçantë numerik, sidoqoftë, duhet të jem i qartë se ky është një përafrim i bazuar në supozimet më të arsyeshme, por me kënaqësi do të pranoj se mund të ketë vende ku mund të përmirësohet.

Së pari të llogarisim sesa grimca Sars-CoV-2 ka në botë. Për ta bërë këtë, do të duhet të dimë se sa njerëz janë të infektuar. Sipas faqes së statistikave, Bota jonë në të dhëna, gjysmë milioni njerëz po testohen pozitivisht për Covid çdo ditë. Megjithatë ne e dimë që shumë njerëz nuk do të përfshihen në këtë numërim sepse janë asimptomatikë ose zgjedhin të mos testohen, ose sepse testimi në masë nuk është i disponueshëm në vendin e tyre, informon abcnews.al. Duke përdorur modelimin statistikor dhe epidemiologjik, Instituti për Metrika dhe Vlerësime Shëndetësore ka vlerësuar se numri i vërtetë i njerëzve të infektuar çdo ditë është më shumë se 3 milionë.

Sasia e virusit që secili nga njerëzit aktualisht të infektuar do të bartë me vete (ngarkesa e tyre virale) varet nga sa kohë më parë ata janë infektuar. Mesatarisht, ngarkesat virale mendohet se rriten dhe arrijnë kulmin rreth gjashtë ditë pas infektimit, pas së cilës ato bien në mënyrë të vazhdueshme.

Nga të gjithë njerëzit që janë të infektuar tani, ata që u infektuan dje do të kontribuojnë pak në numërimin e përgjithshëm. Ata që u infektuan disa ditë më parë do të kontribuojnë pak më shumë. Të infektuarit para tre ditësh edhe më pak. Mesatarisht, njerëzit e infektuar gjashtë ditë më parë do të kenë ngarkesën më të lartë virale. Ky kontribut më pas do të bjerë për njerëzit që ishin infektuar shtatë, tetë ose nëntë ditë më parë, etj.

Gjëja e fundit që duhet të dimë është numri i grimcave të virusit që njerëzit kanë në çdo moment gjatë infektimit të tyre. Meqenëse e dimë përafërsisht sesi ndryshon ngarkesa virale me kalimin e kohës, mjafton të kemi një vlerësim të pikut të ngarkesës virale. Një studim i pabotuar mori të dhëna për numrin e grimcave të virusit për gram të një sërë indesh të ndryshme në majmunët e infektuar dhe rriti madhësinë e indeve për të qenë përfaqësuese të njerëzve. Vlerësimet e tyre të përafërta për ngarkesat virale kulmore variojnë nga 1 miliardë deri në 100 miliardë grimca virusi, informon abcnews.al.

Le të punojmë me një vlerë në mes të këtij diapazoni (mesatarja gjeometrike) në 10 miliardë. Kur shtoni të gjitha kontributet në ngarkesën virale të secilit prej 3 milionë njerëzve që u infektuan në secilën prej ditëve të mëparshme (duke supozuar se kjo normë prej 3 milion është afërsisht konstante) atëherë ne zbulojmë se ka afërsisht 200 kuadrilionë ose dy njëqind milion miliardë grimca virusi në botë, në çdo kohë.

Ky tingëllon si një numër vërtet i madh, dhe është. Është afërsisht i njëjtë me numrin e kokrrave të rërës në planet. Por kur llogaritim vëllimin e përgjithshëm, duhet të kujtojmë se grimcat Sars-CoV-2 janë jashtëzakonisht të vogla. Vlerësimet e diametrit variojnë nga 80 në 120 nanometra. Një nanometër është e miliardta e metrit. Për ta thënë në perspektivë, rrezja e Sars-CoV-2 është afërsisht 1000 herë më e hollë sesa flokët e njeriut. Le të përdorim vlerën mesatare për diametrin prej 100 nanometrash në llogaritjen tonë pasuese.

Duke supozuar një rreze 50 nanometër (në qendër të intervalit të vlerësuar) të Sars-CoV-2, vëllimi i një grimce të vetme sferike të virusit rezulton të jetë 523,000 nanometra kubik, informon abcnews.al.

Shumëzimi i këtij vëllimi shumë të vogël me numrin shumë të madh të grimcave që kemi llogaritur më herët, dhe shndërrimi në njësi kuptimplota na jep një vëllim total prej rreth 120 mililitra. Nëse do të donim t’i bashkonim të gjitha këto grimca virusi në një vend, atëherë do të duhet të kujtojmë se sferat nuk bashkohen së bashku në mënyrë perfekte.

Nëse mendoni për piramidën e portokalleve që mund të shihni në dyqanin ushqimor, do të mbani mend se një pjesë e konsiderueshme e hapësirës që zë është e zbrazët.

Në fakt, më e mira që mund të bëni për të minimizuar hapësirën e zbrazët është një konfigurim i quajtur “paketimi i sferës së ngushtë” në të cilën hapësira boshe zë rreth 26% të vëllimit të përgjithshëm. Kjo rrit vëllimin total të grumbulluar të grimcave Sars-CoV-2 në rreth 160 mililitra, lehtësisht aq të vogla sa të futen brenda rreth gjashtë gotave. Edhe marrja e skajit të sipërm të vlerësimit të diametrit dhe llogaritja e madhësisë së proteinave spike të gjithë Sars-CoV-2 nuk do të mbushnin as një kanaçe pijeje freskuese. Është e habitshme të mendosh se të gjitha problemet, përçarjet, vështirësitë dhe humbjet e jetës që kemi pasur gjatë vitit të fundit, mund të përbëjnë vetëm disa gëlltitje të asaj që pa dyshim do të ishte pija më e keqe në histori./Përktheu nga BBC, e.b-abcnews.al

* Christian Yates është një pedagog i vjetër në biologjinë matematikore në Universitetin i Bath-it dhe autori i Matematikës së Jetës dhe Vdekjes.