Kalaja e Malathresë
Statusi i objektit: Kalaja e Malathresë është shpallur monument kulture i kategorisë së parë me aprovimin e ligjit Nr. 586, Datë 17.03.1948 dhe më vonë me vendim Nr.1886, Datë. 23.09.1971, nga Ministria e Arsimit dhe Kulturës.
Viti/koha e ndërtimit: Shek. III para. Kr.
Vendndodhja: Fshati Mursi, Bashkia Konispol.
Përshkrimi: Kalaja e Malathresë ndodhet në vendin e quajtur Malathre, në një kodër rrëzë malit të Miles, në krahun e majtë të rrugës Vrinë-Konispol, midis qytetit antik të Butrintit dhe fortifikimit të Çukës së Ajtoit. Monumenti është identifikuar dhe gërmuar nga misioni Italian i vendosur në Butrint në vitet 1928-30, nga arkeologu L. M. Ugolini dhe P. Marconi, por rezultatet e tyre nuk janë botuar kur. Në vitet 1970, ajo përshkruhet nga arkeologu shqiptar Dhimosten Budina dhe gërmimi arkeologjik i saj u krye në fillimet e viteve 1980 nga Dhimitër Çondi. Gërmimet treguan se ndërtimi fillestar i saj daton në gjysmën e dyte të shek. III para. Kr dhe ka një fazë tjetër ripërdorimi në periudhën romake. Në fazën fillestare ndërtesa ka formë katërkëndore me përmasa 15 x 15 m, e fortifikuar me katër kulla në kënde dhe një oborr qëndror të ngjashëm me një peristil, të rrethuar me kthina të ndryshme. Në ambientet e ndërtesës hyej nëpërmjet një hyrje me hark nga ana jugore. Në periudhën romake sipërfaqja e ndërtesës zmadhohet nga veriu dhe perëndimi, për këtë arrsye prishen kullat anës veriore dhe ruhen vetëm kullat e anës jugore si dhe hyrja me hark. Emri i saj Kalaja e Malathresë është një toponim i vonshëm, siç vërtetojnë studimet e viteve të fundit ajo ka luajtur rolin e një ferme antike të fortifikuar e transfomuar në një Vila Rustika gjatë periudhës romake dhe ka shërbyer si rezidencë rurale e një qytetari të pasur të kohës, ndoshta pronar tokash bujqësore në fushën antike të Kestrinës. Gërmuesi i saj Dh. Çondi, ka parashtruar hipotezën se ajo mund të identifikohet me Amalteun vilën e Pompon Atikut, mikut të Ciceronit. Kjo hipotezë mbështetet tek një argument gjuhësor, që e shikon emrin Malathre si metatezë të emrit Amalte, megjithatë nuk ka dëshmi epigrafike që mund ta mbështesin këtë tezë. Ferma antike e Malathresë për arkitekturën dhe formën planimetrike është një monument i veçantë, që nuk gjen paralele në territorin Kaonisë , por edhe më gjerë në botën antike.
Bibliografia: Dh. Çondi, Fortesa-vilë e Malathresë (La fortresse-villa de Malathre), Iliria 1984, XIV, 2, f. 131-152; J. Bogdani, Le residenze rurali della Caonia Hellenistica. Note per una nuova lettura, Agri Centurati 2011, 8, An International Journal of Landscape Archaeology, Pisa-Roma, f. 121-144; E. Giorgi, J. Bogdani, Genesi Urbana e Organizzazione del Territorio nella Caonia di eta Classica ed Ellenistica. Scavi di Phoinike. Il Territorio di Phoinike in Caonia, Archeologia del Paesaggio in Albania Meridionale, Bologna, Ante Quem 1, 2012; S. P. Morris, J. K. Papadopulos, Greek Towers and Slaves: An Archaeology of Exploition, American Journal of Archaeology, A.I.A,Vol. 109, No. 2, 2005, f. 204-205.
Funksioni: Fermë e fortifikuar, monument kulture.
Hyrja: Pa biletë
Itinerari: Për të vizituar Kalanë e Malathresë, duhet të shkoni në afërsi të fshatit Mursi, duke ndjekur rrugën Vrinë-Konispol.
Pozicioni në Google Map:
https://goo.gl/maps/An4cBjK2gZt
